Ağız içi kaynaklı ağız kokusu:
Oral kaviteden köken alan ağız kokusu, ağız içi kaynaklı ağız kokusu olarak tanımlanmaktadır. Bu durumun ortaya çıkmasında etken olan faktörler şunlardır;
a) Dil yüzeyindeki eklentiler
b) Tükürük ile ilgili etkenler
c) Periodontal dokuların durumu ve hastalıklar
d) Oral karsinoma ve kanserler
e) Dişlerdeki mevcut çürükler
f) Kötü oral hijyen
g) Uyumu bozulmuş restorasyonlar ve protezler
Ağız içi kaynaklı ağız kokusunun en sık karşılaşılan sebeplerinden biri dildir. Dilin dorsal yüzeyi, ağız kokusundan sorumlu proteolitik, anaerobik
bakterilerin büyümesi için elverişli bir alandır. Dil sırtındaki papillalar, oral bakterilerin birikmesini kolaylaştıran geniş bir yüzey alanı oluşturarak ekolojik
bir saha ortaya çıkarmaktadır. Dil papillaları arasına yerleşen proteolitik, anaerob bakteriler volatil sülfür bileşikleri (VSB)’ni oluşturmaktadır.
En sık karşılaşılan VSB; hidrojen sülfit, metil merkaptan ve dimetil sülfit olup bu bileşikler, bakterilerin kokuşması sonucu ürettikleri kötü kokulu uçucu gazlardır.
Ağız kokusunun (yalancı ağız kokusu dışında) kaynağı, genellikle bu VSB’dir. Bunların dışında tükürük veya dil tabakaları tarafından; sülfür bileşikleri (H2S,
CH3SH), kısa zincirli yağ asitleri (propionic, butyric, valeric), poliaminler (cadaverine putrescine), alkoller (1-propoxy–2–propanol), fenil bileşikleri (indole, skatole, pyridine), alkaninler (2-methy-propane), ketonlar, nitrojen içeren bileşikler (üre, amonyak) gibi volatil organik bileşikler üretilmektedir. Dilde bulunan tabakanın, VSB üretiminde en önemli rolü oynadığı ve bunu periodontal durumun takip ettiği bildirilmiştir.
Tükürüğün içeriğinde bazı aminoasitlerin yapısında bulunan ve VSB oluşumunda kullanılan kükürt mevcuttur. Oral aktiviteler, tükürük akışını stimüle ederek ağızdaki VSB üreten bakterilerin sayısını azaltmaktadır.Yemek, ağız kokusu üretimini engelleyen bir faktör olarak tanımlanmış olan oral pH düşüşünü sağladığı için, VSB değerleri yeme-içme gibi oral aktivitelerden sonra belirgin şekilde düşmektedir.Periodontal hastalık esnasında, periodontal cepteki bakteri kolonizasyonunun daha da arttığı ve VSB oluşmasında önemli bir göreve sahip olduğu tespit edilmiştir.
Periodontal tedaviler sonrasında tüm klinik indeks değerlerinde, periodontal hastalık parametrelerinde ve VSB ölçümlerinde büyük bir oranda azalma gözlenmiştir.
Periodontal olarak sağlıklı veya dişsiz bireylerde dil yüzeyindeki, tonsillerdeki ve tükürükteki proteinlerin, sülfür içeren organik bileşiklerin yıkıma uğratılmasıyla ağız kokusu oluşabilmektedir.
Ağız içinden, ağız kokusuna sebep olan 300’den fazla bakteri türü izole edilmiştir. Fusobacterium, Veillonella, Trepenoma denticola, Porphyromonas gingivalis, Bacteroides ve Peptostreptococcus gibi bakteriler aracılığıyla anaerobik koşullar altında kokuşma meydana gelmektedir. Fusobacterium nucleatum, gingivitis ve periodontitisde önemli olan bir mikroorganizmadır ve yüksek seviyede VSB üretmektedir.Bakteriler için gerekli besinler; oral sıvılar, dokular ve yiyecek debrisinden sağlanmaktadır. Sülfürlü bir aminoasit olan
metionin, metil merkaptan ve sisteine indirgenmektedir. Sistein, sülfidraz-pozitif mikroorganizmaların varlığında sistin ve daha fazla oranda da hidrojen sülfite yıkılmaktadır. Bu aktivite; pH 7.2 iken desteklenmekte, pH 6.5 iken baskılanmaktadır.